Προς την Υπουργό Περιβάλλοντος Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής κ. Τίνα Μπιρμπίλη
Αμαλιάδος 17
11523 ΑΘΗΝΑ
Θέμα: Απόψεις του ΤΕΕ/ΤΚΜ επί της ΜΠΕ του έργου «Μεταλλευτικές – Μεταλλουργικές εγκαταστάσεις Μεταλλείων Κασσάνδρας της εταιρείας «ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ» Α.Ε.
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,
Το ΤΕΕ/ΤΚΜ επί 20 και πλέον έτη παρακολουθεί και μελετά το ζήτημα της μεταλλευτικής δραστηριότητας στη βόρεια Χαλκιδική. Στο πλαίσιο αυτής της μακράς πορείας, τον Οκτώβριο του 2004 και με αφορμή τη συζήτηση στο Νομαρχιακό Συμβούλιο Χαλκιδικής, της ΜΠΕ του έργου «Επέκταση και εκσυγχρονισμός της εκμετάλλευσης των μεταλλείων Μαύρων Πετρών» είχε διατυπώσει την εξής άποψη:
«Η χρόνια μεταλλευτική δραστηριότητα, το ελλιπές θεσμικό πλαίσιο, οι τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις των δραστηριοτήτων και η αδυναμία ελέγχου και επίβλεψης από την πλευρά της πολιτείας και της αυτοδιοίκησης, έχουν σωρεύσει στην ευρύτερη περιοχή των μεταλλείων σημαντικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
Οι ευθύνες για αυτή την κατάσταση επιμερίζονται, εκτός από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιήθηκαν και εκμεταλλεύθηκαν την περιοχή, στην πολιτεία και στην αυτοδιοίκηση διότι, πέρα από την απουσία ελέγχου, δεν προάσπισαν τα συμφέροντα της περιοχής κατά τη διαπραγμάτευση των συμβάσεων».
Παράλληλα δε με τις παρατηρήσεις και τις επισημάνσεις επί της ΜΠΕ, είχε καταθέσει τις παρακάω προτάσεις συνολικά για την περιβαλλοντική προστασία και εξασφάλιση κλίματος αξιοπιστίας μεταξύ επενδυτών, πολιτείας και κοινωνίας:
«1. Αποτίμηση της υπάρχουσας περιβαλλοντικής κατάστασης
Προτείνεται να γίνει πλήρης μελέτη της υπάρχουσας περιβαλλοντικής κατάστασης της ευρύτερης περιοχής, από ανεξάρτητο φορέα, με χρηματοδότηση από τον επενδυτή, ώστε να εκλείψουν πιθανές αμφισβητήσεις αποτελεσμάτων και εκτιμήσεων.
Η αποτίμηση της υπάρχουσας επιβάρυνσης είναι αναγκαία:
- για τη λήψη απόφασης σχετικά με το βαθμό αποκατάστασης και τη συγκρότηση σχεδίου αποκατάστασης.
- για τον καθορισμό των περιβαλλοντικών όρων προστασίας (για παράδειγμα: δεν μπορεί η ορισμένη μέγιστη συγκέντρωση ρυπαντικού φορτίου για απόρριψη σε «καθαρό» αποδέκτη να είναι η ίδια σε ήδη ισχυρά βεβαρυμένο)
- για τη συγκρότηση ολιστικού σχεδίου προστασίας
- για τον έλεγχο του συστήματος προστασίας (αποτελεσματικότητα μέτρων, όρων, έλεγχος τήρησής των)
- για την εκτίμηση από το Ελληνικό Δημόσιο και την τοπική κοινωνία του συνολικού επενδυτικού σχεδίου που οφείλει να υποβάλλει ο επενδυτής σύμφωνα με την υπογραφείσα σύμβαση
Στο σημείο αυτό οφείλουμε να επισημάνουμε την ανάγκη ύπαρξης ειδικού σχεδίου απογραφής της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης στη θαλάσσια ζώνη και των επιπτώσεων των χρόνιων απορρίψεων στο θαλάσσιο οικοσύστημα (βιοποικιλότητα, φαινόμενα βιοσυσσώρευσης, αναστρεψιμότητα των επιπτώσεων και καθορισμός ζωνών προστασίας και απαγόρευσης χρήσεων)
2. Μέτρα ελέγχου
Για τον ουσιαστικό έλεγχο της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων (όχι μόνο για την υπό έλεγχο δραστηριότητα αλλά για τη συνολική) αλλά και για την εξασφάλιση της αξιοπιστίας του ελέγχου και κατά συνέπεια της κοινωνικής συναίνεσης, προτείνονται:
- Ειδική στελέχωση της αρμόδιας υπηρεσίας της ΝΑΧ και διάθεση των κατάλληλων μέσων για τον έλεγχο της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων. Υποστήριξη από τις κεντρικές υπηρεσίες του ΥΠΕΧΩΔΕ και κάλυψη του κόστους ελέγχου από περιβαλλοντικούς πόρους.
- Σύσταση ανεξάρτητου παρατηρητηρίου από ειδικούς επιστήμονες για τη συνεχή παρακολούθηση της ποιότητας του περιβάλλοντος και της τήρησης των περιβαλλοντικών όρων
- Εφαρμογή περιβαλλοντικού συστήματος διαχείρισης στην Ελληνικός Χρυσός ΑΕ και κατά προτίμηση του ευρωπαϊκού προτύπου EMAS που εξασφαλίζει ευρεία και δυναμική ενημέρωση του κοινού (Σημειώνεται ότι η προηγούμενη εταιρεία εφάρμοζε ISO 14000).
3. Συνολικό σχέδιο δράσης για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος της περιοχής
Σε συνέχεια της μελέτης αποτίμησης της περιβαλλοντικής κατάστασης και της λειτουργίας των μηχανισμών ελέγχου απαιτείται η σύνταξη και η υλοποίηση συνολικού επιχειρησιακού σχεδίου αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Το πρώτο ζητούμενο σ’ αυτή τη διαδικασία είναι προφανώς ο βαθμός αποκατάστασης (ή βελτίωσης), ένα θέμα με πολλές συνιστώσες όπως η βιωσιμότητα των περιβαλλοντικών πόρων, η οικονομική βιωσιμότητα της επένδυσης, η κοινωνική συναίνεση. Τα δεδομένα είναι ότι:
- Η εφαρμογή οποιουδήποτε σχεδίου αποκατάστασης προϋποθέτει την ύπαρξη επένδυσης (άρα δραστηριότητας), ώστε να ανακτηθεί μέρος του (προφανώς υψηλού) κόστους της.
- Το συνολικό επενδυτικό σχέδιο οφείλει να συνεργάζεται με το σχέδιο βελτίωσης του περιβάλλοντος. Η πολιτεία οφείλει να κρίνει το αναμενόμενο συνολικό επενδυτικό σχέδιο με βάση τη συνολική περιβαλλοντική του απόδοση.
- Τμήμα του συνολικού σχεδίου αποκατάστασης οφείλει να είναι και η αποκατάσταση και απόδοση στο φυσικό περιβάλλον και στην τοπική κοινωνία των νέων περιοχών δραστηριότητας που θα αναπτυχθούν από την Ελληνικός Χρυσός ΑΕ».
Αυτά το 2004. Σήμερα, θεωρούμε ότι το μόνο που χρειάζεται να γίνει στο παραπάνω κείμενο είναι η αλλαγή των λημμάτων «Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση» και «ΥΠΕΧΩΔΕ». Οι προτάσεις μας είναι εξίσου επίκαιρες, όπως και τότε, ενώ δεν έχει προχωρήσει ούτε κατά το ελάχιστο η υλοποίησή τους.
Ακόμη, σήμερα, μετά από 25 χρόνια ύπαρξης, οργάνωσης και σταδιακής βελτίωσης της περιβαλλοντικής νομοθεσίας η συνειδητοποίηση της αναγκαιότητάς της απουσιάζει, τόσο από την ατομική όσο και από τη δημόσια συμπεριφορά, ενώ η περιβαλλοντική διαχείριση αντιμετωπίζεται:
- από την πολιτεία ως αναγκαία διαδικασία προσαρμογής (ως επί το πλείστον γραφειοκρατικής) στην ευρωπαϊκή νομοθεσία. Η συμμετοχή στη σύνταξη των οδηγιών είναι υποτυπώδης, η προετοιμασία του οικονομικού και κοινωνικού ιστού για ομαλή προσαρμογή στις νέες συνθήκες ανύπαρκτη, ενώ στη συνέχεια, ο αποδυναμωμένος ελεγκτικός μηχανισμός δεν μπορεί να ασκήσει ουσιαστικό έλεγχο.
- από κάθε μορφής επιχειρηματικότητα ως έξωθες επιβεβλημένη διαδικασία, που παρακωλύει την παραγωγική δραστηριότητα και μειώνει την κερδοφορία.
- από τον πολιτικό κόσμο, ως δυνατότητα εμπλουτισμού του εξαγγελτικού λόγου
Αποτέλεσμα των παραπάνω είναι η συχνή υποβάθμιση στην πράξη, του αποφασιστικού ρόλου θεσμικών εργαλείων, όπως οι ΜΠΕ, κατάσταση που επιδεινώνεται σε περιόδους περιορισμένης επενδυτικής και οικονομικής δραστηριότητας.
Παράλληλα, όπως εξ ιδίας πείρας γνωρίζετε, κάθε προσπάθεια εισαγωγής και υλοποίησης μέτρων και θεσμών προστασίας του περιβάλλοντος που έχουν ένα ορισμένο κόστος, συναντά σθεναρή αντίδραση που συνήθως επιτυγχάνει την άρση τους.
Κατόπιν όλων αυτών, η ΔΕ του ΤΕΕ/ΤΚΜ, έχοντας υπόψη:
- τα στοιχεία και τα δεδομένα που έχει συλλέξει το Τμήμα από την εικοσαετή και πλέον παρακολούθηση των σχετικών δρώμενων,
- την πάγια άποψή του υπέρ της συνέχισης της μεταλλευτικής δραστηριότητας, με την αναπτυξιακή της μορφή, που προϋποθέτει:
- σεβασμό του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, των φυσικών πόρων της περιοχής και της πολιτιστικής κληρονομιάς
- δυνατότητα συνύπαρξης με άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες,
- τη ΜΠΕ του έργου: «Μεταλλευτικές – Μεταλλουργικές Εγκαταστάσεις της εταιρείας ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ στη Χαλκιδική»,
- το πόρισμα της Ομάδας Εργασίας που συγκρότησε η ΔΕ για να διαμορφώσει άποψη επί της παραπάνω ΜΠΕ,
- τα στοιχεία που προέκυψαν κατά τη συνάντηση με εκπροσώπους της εταιρείας,
- το πόρισμα της επιτροπής που συγκρότησε το Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘ για το ίδιο θέμα
- τις διαπιστώσεις των Επιθεωρητών Περιβάλλοντος και του ΙΓΜΕ
- τα ερωτήματα του ΥΠΕΚΑ προς την εταιρεία εν όψει της ακυρωθείσας Δημόσιας Διαβούλευσης
- τις δημόσιες παρεμβάσεις επιστημόνων επί του θέματος Υλικό από σχετικές με το θέμα επιστημονικές ημερίδες,
1. Καταλήγει στην άποψη ότι η επέκταση της μεταλλευτικής και μεταλλουργικής δραστηριότητας στη Β. Χαλκιδική, όπως εμφανίζετα στη ΜΠΕ του ΕΣΑ του έργου, δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή επειδή δεν πληροί βασικούς όρους. Συγκεκριμένα:
Επιχειρείται υποβάθμιση του μεγέθους και της σημασίας των επιπτώσεων με ελλιπή πολλές φορές επιστημονικά δεδομένα
Παρατηρούνται ελλείψεις στην τεκμηρίωση μελετών ασφαλείας και επιστημονικών μεθόδων
Παρατηρούνται παρεκλήσεις από τις διαδικασίες που προβλέπει η Ευρωπαϊκή και Εθνική νομοθεσία
Η έκταση των μη αναστρέψιμων βλαβών στο περιβάλλον (κυρίως στο υδατικό) είναι δυσανάλογη σε σχέση με τα μεγέθη και τα όρια ανοχής της περιοχής.
Γίνεται χρήση επικίνδυνων τοξικών ουσιών όπως κυάνιο και αρσενικό, ενώ και ο τρόπος διαχείρισής τους κρίνεται ως μη ασφαλής
Είναι σημαντικότατη η επιβάρυνση του αέρα εξαιτίας τόσο της εξορυκτικής όσο και της μεταλλουργικής δραστηριότητας.
Η όποια αποκατάσταση, όπως προτείνεται, δεν είναι αποτελεσματική
Η εφαρμογή του επενδυτικού σχεδίου στην ολοκληρωμένη του μορφή, όπως προδιαγράφεται, ακυρώνει όλες τις άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες που χαρακτηρίζουν την περιοχή.
2. Τονίζει ιδιαίτερα ότι η εκτίμηση και αντιμετώπιση της συνολικής επίδρασης του έργου στην ευρύτερη περιοχή, απαιτεί Στρατηγική Περιβαλλοντική Μελέτη, δεδομένου ότι:
Το έργο δεν είναι μία μεμονωμένη τεχνική παρέμβαση, αλλά ένα ευρύτατο εγχείρημα για τη φέρουσα ικανότητα της περιοχής, του οποίου η συνολική επίδραση στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται ως άθροισμα των επιμέρους εκτιμώμενων συνεπειών κάθε επέμβασης.
Στην ολοκληρωμένη του μορφή, ανατρέπει τις γενικές αρχές χωροταξικού σχεδιασμού και ακυρώνει κάθε περίπτωση παράλληλης οικονομικής δραστηριότητας. Το μέγεθος αυτής της συνέπειας εντείνεται από το γεγονός ότι η ευρύτερη περιοχή του έργου είναι τόπος αναψυχής για το δεύτερο μεγαλύτερο πολεοδομικό συγκρότημα της χώρας και τουριστικός προορισμός της Ανατολικής Ευρώπης.
3. Επισημαίνει ότι υπήρξαν και υπάρχουν προβλήματα σχετικά με τις διαδικασίες ενημέρωσης των πολιτών της περιοχής και εξασφάλισης κοινωνικής συναίνεσης αλλά και με τη γενικότερη συμπεριφορά της πολιτείας στην αντιμετώπιση του θέματος:
Οι επανειλημμένες ακυρώσεις ουσιαστικής Δημόσιας Διαβούλευσης για ένα τόσο σοβαρό θέμα που θα σφραγίσει το παρόν και το μέλλον της περιοχής, συνετέλεσαν στη δημιουργία κλίματος διχασμού της τοπικής κοινωνίας ενώ το έλλειμμα πληροφόρησης, επιχειρείται να αναπληρωθεί με μονόπλευρες εκδηλώσεις ενημέρωσης που εντείνουν την πόλωση.
Κυκλοφορούν φήμες για αναπροσαρμογή της ΜΠΕ, τις οποίες το Υπουργείο ούτε επιβεβαιώνει ούτε διαψεύδει.
Δεν υπήρξε καμία επίσημη αντίδραση και ενημέρωση για την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφορικά με το τίμημα που κατεβλήθη από την «Ελληνικός Χρυσός», για τη νομιμότητα της ενίσχυσης της από το Δημόσιο και για την υποχρέωση καταβολής εκ μέρους της, κονδυλίου ύψους 15,3 εκ. ευρώ.
Αξιότιμη κυρία Υπουργέ,
Το ΤΕΕ/ΤΚΜ θεωρεί ότι είναι μείζον ζητούμενο, ιδιαίτερα στους δύσκολους καιρούς που περνάει η Ελλάδα, η πολιτική βούληση της Κυβέρνησης να διασφαλίσει το συμφέρον της χώρας και των πολιτών της.
Οι συμβάσεις που υπέγραψε κατά καιρούς το Ελληνικό κράτος με τις εταιρείες που ανέλαβαν την εκμετάλλευση (κυριολεκτικά) της Β. Χαλκιδικής είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Δυστυχώς, η κρίση και η ραγδαία ύφεση αυξάνουν επικίνδυνα τις πιθανότητες πολλαπλασιασμού παρόμοιων φαινομένων εκποίησης, που εξασφαλίζουν για τον επενδυτή τη μέγιστη κερδοφορία , άνευ ορίων - άνευ όρων (των περιβαλλοντικών συμπεριλαμβανόμενων).
Είμαστε βέβαιοι ότι το δεδομένο των μονοσήμαντων επιλογών και η προοπτική των σοβαρών περιβαλλοντικών βλαβών και των μόνιμων αλλοιώσεων, είτε πρόκειται για τη Βόρεια Χαλκιδική είτε για οποιαδήποτε άλλη περιοχή της Επικράτειας, δεν μπορεί να σας βρίσκουν σύμφωνη,.
Το ΤΕΕ/ΤΚΜ είναι αποφασισμένο να συμβάλλει με τη συσσωρευμένη γνώση και εμπειρία του για την αποφυγή αυτών των μελανών σεναρίων. Στο πλαίσιο αυτό είμαστε στη διάθεσή σας για δημιουργική συνεργασία που θα εξυπηρετεί τον κοινό στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης.
Με εκτίμηση
Για τη ΔΕ του ΤΕΕ/ΤΚΜ
Ο Πρόεδρος
Τάσος Κονακλίδης
Εσωτερική διανομή:
ΤΕΕ Φ(Χρον.Αρχείο,Τ.ΕΑΘ,Τ.ΓΟΔ, ΝΕ Χαλκιδικής)
Συνημμένα:
Θέσεις ΤΕΕ/ΤΚΜ (Ψηφιακός Δίσκος)
Κοινοποίηση:
Βουλευτές Κεντρικής Μακεδονίας
Αν. Υπουργό Περιφερειακής Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας
κ. Σωκράτη Ξυνίδη
Γενικό Γραμματέα Μακεδονίας – Θράκης κ. Γιώργο Χατζηκωνσταντίνου
Γενικό Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης Μακεδονίας – Θράκης κ. Θύμιο Σώκο
Ειδική Γραμματέα Επιθεώρησης Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Μαργαρίτα Καραβασίλη
Περιφερειάρχη Κ. Μακεδονίας κ. Παναγιώτη Ψωμιάδη
Αντιπεριφερειάρχη Χαλκιδικής κ. Γιάννη Γιώργο
Δήμαρχο Δήμου Αριστοτέλη Χαλκιδικής κ. Χρήστο Πάχτα
ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ Α.Ε.Μ.Β.Χ
Συμβούλιο Περιβάλλοντος του ΑΠΘ
ΙΓΜΕ
Επιθεώρηση Μεταλλείων Β. Ελλάδας
Επιστημονικοί και Επαγγελματικοί φορείς Χαλκιδικής
ΤΕΕ
Σύλλογοι Μηχανικών Χαλκιδικής
